Tiêu chuẩn kiểm soát côn trùng trong nhà máy xuất khẩu Nhật – Mỹ

Trong nhà máy xuất khẩu sang Nhật – Mỹ, kiểm soát côn trùng là tiêu chí bắt buộc trong các chứng nhận HACCP, FSSC22000, FSMA. Chỉ cần một dấu vết côn trùng, doanh nghiệp có thể mất đơn hàng hoặc bị từ chối xuất khẩu. Cùng MECI tìm hiểu chi tiết nhé.

1. Vì sao cần kiểm soát côn trùng nghiêm ngặt trong nhà máy xuất máy Nhật – Mỹ?

Trong các nhà máy sản xuất hàng xuất khẩu, đặc biệt là thực phẩm, dược phẩm hay linh kiện điện tử, kiểm soát côn trùng là một trong những yêu cầu bắt buộc để đảm bảo vệ sinh và chất lượng sản phẩm.

Những thị trường khó tính như Nhật Bản và Mỹ đặt ra tiêu chuẩn rất nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm (Food Safety) – trong đó, yếu tố “zero pest” (không côn trùng) là tiêu chí kiểm tra đầu tiên trong các đợt audit HACCP, FSSC 22000 hoặc FDA.

Chỉ cần phát hiện một dấu vết côn trùng trong khu vực sản xuất – dù là ở góc tường, cửa ra vào hay kho thành phẩm – doanh nghiệp có thể bị trả lại lô hàng, mất chứng nhận xuất khẩu hoặc thậm chí đình chỉ hoạt động để khắc phục.

Thực tế, rất nhiều nhà máy tại Việt Nam dù đã đầu tư dây chuyền hiện đại nhưng lại thất bại trong khâu kiểm soát côn trùng, chủ yếu do:

• Thiếu giải pháp ngăn ngừa ngay từ cửa ra vào
• Chưa tách biệt khu vực sạch – khu vực bẩn
• Phụ thuộc quá nhiều vào việc xịt thuốc thay vì dùng biện pháp cơ học

Vì vậy, để đạt chuẩn xuất khẩu vào Nhật – Mỹ, doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống kiểm soát côn trùng toàn diện, từ thiết kế, thiết bị cho đến quy trình quản lý định kỳ.

2. Các tiêu chuẩn kiểm soát côn trùng trong nhà máy xuất khẩu Nhật – Mỹ

Để hàng hóa có thể xuất khẩu sang Nhật Bản hoặc Mỹ, nhà máy bắt buộc phải đạt các tiêu chuẩn quốc tế về an toàn vệ sinh và kiểm soát côn trùng sinh vật gây hại (Pest Control). Trong đó, hai hệ thống tiêu chuẩn phổ biến nhất gồm:

2.1. Tiêu chuẩn Nhật Bản – JFS, HACCP-Japan, FSSC22000

Nhật Bản là thị trường nổi tiếng khắt khe về chất lượng. Các nhà máy sản xuất thực phẩm, bao bì, dược phẩm… đều phải chứng minh rằng khu vực sản xuất hoàn toàn tách biệt với môi trường bên ngoài và không để côn trùng xâm nhập.

Một số yêu cầu cụ thể trong tiêu chuẩn Nhật:

• Lắp đặt rào chắn vật lý tại mọi vị trí có nguy cơ (cửa ra vào, khu xuất nhập hàng, cửa thông gió…).
• Không sử dụng hóa chất diệt côn trùng trong khu sản xuất.
• Kiểm tra định kỳ và ghi chép hồ sơ (theo tuần hoặc tháng).
• Có bản đồ kiểm soát côn trùng (Pest Control Map) và phân vùng rõ ràng giữa khu “sạch” – “bẩn”.

Nếu trong đợt đánh giá HACCP hoặc FSSC, chuyên gia Nhật phát hiện một côn trùng trong khu sản xuất, nhà máy có thể bị yêu cầu tạm ngừng dây chuyền và điều tra nguyên nhân ngay.

2.2. Tiêu chuẩn Mỹ – FDA, FSMA, BRCGS

Mỹ áp dụng nguyên tắc “Preventive Control” – kiểm soát phòng ngừa, trong đó quản lý côn trùng là yếu tố bắt buộc. Các tiêu chuẩn FDA hoặc BRCGS yêu cầu nhà máy phải triển khai chương trình IPM (Integrated Pest Management – Quản lý côn trùng tổng hợp) gồm 3 trụ cột chính:

Ngăn ngừa xâm nhập:

• Cửa phải kín, có rèm nhựa hoặc quạt cắt gió.
• Khu xuất nhập hàng phải có dock shelter, cửa cuốn nhanh.

Giám sát liên tục:

• Sử dụng đèn diệt côn trùng, bẫy dính hoặc bẫy pheromone.
• Ghi nhận và phân tích tần suất xuất hiện để điều chỉnh biện pháp.

Xử lý an toàn:

• Chỉ dùng thuốc diệt côn trùng ở khu vực không tiếp xúc sản phẩm.
• Ghi chép hồ sơ sử dụng và xác nhận từ đơn vị được cấp phép.

Tiêu chuẩn Mỹ đặc biệt ưu tiên các biện pháp cơ học thay vì hóa học, và yêu cầu toàn bộ thiết bị kiểm soát côn trùng phải có bảo trì định kỳ và chứng từ lưu trữ tối thiểu 12 tháng.

2. Các khu vực trọng điểm cần kiểm soát côn trùng

Trong tiêu chuẩn HACCP, FSSC hay BRCGS, kiểm soát côn trùng không chỉ là diệt, mà là ngăn từ gốc – tức ngăn không cho chúng xâm nhập vào khu sản xuất.
Muốn làm được điều đó, nhà máy phải xác định những khu vực rủi ro cao nhất để triển khai biện pháp phù hợp.

2.1. Khu xuất nhập hàng (Loading Dock)

Đây là “điểm nóng” lớn nhất vì là nơi xe tải, nhân viên và hàng hóa ra vào liên tục, tạo nhiều khe hở cho côn trùng xâm nhập.
Nếu dock không được che chắn tốt, chỉ trong vài giờ là có thể xuất hiện ruồi, muỗi, hoặc bọ nhỏ bay theo dòng không khí.

Giải pháp khuyến nghị:

• Cửa cuốn nhanh tự phục hồi: đóng mở nhanh trong 1–2 giây, hạn chế côn trùng bay vào.
• Đệm cho loading dock: tạo độ kín giữa thùng xe và nhà xưởng.
• Rèm nhựa PVC hoặc rèm nam châm: bổ sung lớp ngăn thứ hai.
• Đèn diệt côn trùng chuyên dụng đặt cách xa cửa khoảng 3–5m để thu hút côn trùng còn sót lại trong khu sản xuất.

2.2. Khu vực cửa ra vào – hành lang – khu giao ca

Những vị trí này thường có lưu lượng người đi lại nhiều, đặc biệt trong các ca làm việc, nên nguy cơ côn trùng theo chân người vào rất cao.

Giải pháp khuyến nghị:

• Rèm nhựa nam châm: mở đóng dễ dàng, tự khép kín ngay sau khi đi qua.
• Quạt cắt gió công nghiệp (Air Curtain): tạo luồng gió ngăn ruồi muỗi và bụi.
• Cửa đóng mở nhanh tự động: giảm thất thoát lạnh và ngăn gió hút ngược côn trùng.

2.3. Khu thông gió – cửa sổ – trần lấy sáng

Các khe hở nhỏ ở khu thông gió, trần hoặc lỗ thoát khí là nơi bọ nhỏ và muỗi thường xâm nhập, nhất là vào buổi tối.

Giải pháp khuyến nghị:

• Lưới chống côn trùng inox hoặc nhựa chịu nhiệt cho ô thông gió.
• Đèn diệt côn trùng dạng keo dính bố trí cách xa thực phẩm, lắp ở khu trung gian.
• Kiểm tra định kỳ khung lưới, khe tường, vết nứt để kịp thời bịt kín.

2.4. Khu kho thành phẩm – đóng gói – trung chuyển

Đây là khu vực quan trọng nhất trong quá trình đánh giá HACCP hoặc audit từ đối tác Nhật, Mỹ. Một dấu vết côn trùng ở khu này có thể khiến toàn bộ lô hàng bị loại hoặc giữ lại để điều tra.

Giải pháp khuyến nghị:

• Đèn diệt côn trùng công nghiệp
• Rèm nhựa trong suốt để giữ độ sạch và tầm nhìn cho nhân viên.
• Kiểm tra bẫy và nhật ký pest control hàng tuần.

2.5. Khu xử lý rác – khu phụ trợ

Dù không nằm trong dây chuyền chính, nhưng đây là nguồn gốc lây lan côn trùng lớn nhất nếu không xử lý đúng cách.

Giải pháp khuyến nghị:

• Thùng rác có nắp đậy kín, đặt ngoài khu vực sản xuất.
  Xịt khử trùng định kỳ
  Có lối ra riêng biệt cho khu thu gom rác để không ảnh hưởng khu sạch.

3. MECI – Đơn vị triển khai giải pháp kiểm soát côn trùng đạt chuẩn quốc tế

Với hơn 15 năm kinh nghiệm đồng hành cùng các nhà máy lớn như Ojitext, Olam, Nanogen, DKSH,… MECI là một trong số ít đơn vị tại Việt Nam có khả năng triển khai đồng bộ hệ thống kiểm soát côn trùng cho các nhà máy. MECI hướng đến giải pháp tổng thể, bao gồm thiết kế – thi công – nghiệm thu – bảo trì định kỳ, đảm bảo đáp ứng đầy đủ yêu cầu của nhà máy.

Giải pháp tổng thể

• Rèm nhựa PVC & rèm nam châm: ngăn bụi, ruồi muỗi, thất thoát hơi lạnh.
• Cửa cuốn nhanh: đóng mở nhanh 1–2 giây, ngăn xâm nhập hiệu quả.
• Đệm che loading dock: giữ kín khu xuất nhập hàng, hạn chế côn trùng bay theo xe tải.
• Quạt cắt gió công nghiệp: tạo luồng khí áp lực cao, ngăn côn trùng tại cửa ra vào.
• Đèn diệt côn trùng công nghiệp: đạt tiêu chuẩn IP65, phù hợp khu sản xuất thực phẩm.
• Lưới chống côn trùng: đảm bảo không có khe hở trong khu vực sạch.

4. Những câu hỏi thường gặp